Dlaczego ceny paliw rosną?

Kiedy w lipcu 2008 roku cena baryłki ropy sięgnęła 144 dol., za litr benzyny płacono w Polsce 4,7 zł. Od tego czasu ceny ropy naftowej spadły o 24%. Dziś baryłka kosztuje 110 dol. Mimo to, ceny benzyny poszybowały w górę. Za litr EU 95 trzeba już zapłacić 5,56 zł. Z czego to wynika?

W skład finalnych cen paliw w Polsce wchodzą: cena netto, marża dystrybutora, akcyza, opłata paliwowa oraz podatek VAT. Wysokość akcyzy i opłaty paliwowej jest względnie stała. Wyznacza się ją raz do roku dla każdego typu paliwa. Podstawową i najmniej stabilną zmienną wpływającą na cenę netto jest koszt zakupu ropy naftowej. W związku z tym, że surowiec notowany jest w dolarach, dla polskich nabywców istotny jest również kurs wymiany.

Ceny ropy naftowej w kontekście zmieniającego się kursu USD/PLN, źródło: NBP, Reuters

Z rekordowymi cenami ropy naftowej w lipcu 2008 roku wiązała się silna złotówka, która niwelowała wysokie ceny surowca notowanego na londyńskiej giełdzie. Dzięki korzystnemu kursowi, polskie rafinerie kupowały wówczas ropę naftową po 274 zł za baryłkę. Postępująca deprecjacja złotego przekładała się na wzrost cen ropy naftowej wyrażonych w krajowej walucie. Dziś kosztuje już ona 348 zł. Wzrost kosztów zaopatrzenia rafinerii przerzucony zostaje na konsumentów.

Zależność między notowaniami ropy a cenami paliw w Polsce, źródło: NBP, Reuters, POPiHN

W ostatnich pięciu latach, wzrost ceny ropy naftowej o 1 zł przekładał się na wzrost cen benzyny średnio o 10 gr na litrze*. Gdyby niespodziewanie notowania baryłki ropy skoczyły do poziomu 200 dol., to przy dzisiejszym kursie walut, za kilka tygodni benzyna kosztowałaby na stacjach około 8,41 zł/litr.

Udział akcyzy i opłaty paliwowej w cenie paliw, źródło: POPiHN

Mniejszą zmiennością niż ceny ropy charakteryzują się podatki od paliw. Wysokość akcyzy na benzynę utrzymywała się w ostatnich latach na tym samym poziomie. Od 1 stycznia 2012 wzrosła natomiast akcyza na olej napędowy. Było to wynikiem wzrostu ustanowionej przez Unię stawki minimalnej z 302 do 330 EUR oraz zmiany kursu referencyjnego z 3,94 EUR/PLN na 2011 rok do 4,38 EUR/PLN na 2012 rok. Opłata paliwowa, z wyjątkiem stawki na olej napędowy w 2010 roku, była wyłącznie rewaloryzowana o wskaźniki inflacji w pierwszych trzech kwartałach roku poprzedzającego. Procentowy udział powyższych podatków malał wraz ze wzrostem cen ropy naftowej.

*8,178 gr + VAT; Obliczenia przeprowadzone w oparciu o własny model, który nie uwzględnia zmienności marży dystrybucyjnej. W pierwszych 8 miesiącach 2012 roku marża dystrybucyjna dla EU95 wynosiła średnio 1% wartości paliwa, lecz jej wysokość charakteryzowała się znaczącym poziomem odchyleń.