Uwolnienie cen gazu w Polsce
Prezes Urzędu Regulacji Energetyki konsekwentnie zapowiada uwolnienie cen gazu ziemnego dla odbiorców przemysłowych od 1 stycznia 2013 roku. Patrząc przez pryzmat dotychczasowych opóźnień wydaje się to mało prawdopodobne.
W czerwcu Komisja Europejska wszczęła wobec Polski procedurę o naruszenie europejskiego prawa w związku z niepełnym wdrożeniem dyrektywy gazowej. Państwa członkowskie zobowiązały się w niej m. in. do zniesienia urzędowej regulacji cen. Implementacja postanowień dyrektywy do krajowych porządków prawnych miała nastąpić do 3 marca 2011 roku, a wdrożenie ich w życie do 3 marca 2012 roku.
Konsekwencją powyższej dyrektywy jest proces liberalizacji rynku gazu ziemnego w Polsce przeprowadzany w oparciu o Program Uwalniania Gazu.
W rekomendacjach dla Programu Uwalniania Gazu ziemnego w Polsce opublikowanych przez Prezesa URE w listopadzie 2011 roku zawarto harmonogram działań, których realizacja ma doprowadzić do uwolnienia cen dla odbiorców przemysłowych od 1 stycznia 2013 roku.
Realizacja wytycznych pozostawia jednak wiele do życzenia. Opracowanie projektu PUG i przeprowadzenie publicznych konsultacji zaplanowano na grudzień 2011 – styczeń 2012, tymczasem publikacja projektu przez PGNiG miała miejsce dopiero 13 lutego 2012 roku. Konsultacje – rzekomo z powodu dużego zainteresowania – zostały przedłużone o dwa tygodnie, w związku z czym zakończyły się 13 marca 2012 roku. Jeszcze pod koniec maja PGNiG wraz z URE prowadziło warsztaty, w podsumowaniu których zaapelowano o dalszą debatę nad koncepcją deregulacji rynku gazu ziemnego.
Opóźnienia mają miejsce również po stronie innych podmiotów. Według wytycznych Prezesa URE, Operator Systemu Przesyłowego już w marcu 2012 roku miał dostosować Instrukcję Ruchu i Eksploatacji Sieci Przesyłowej do współpracy z giełdą. Również na marzec zaplanowano przystosowanie regulaminu giełdy do handlu gazem. Ostatecznie Instrukcja została zaakceptowana przez Prezesa URE pod koniec lipca, a nowy regulamin giełdy oczekiwał wówczas na opinię Komisji Nadzoru Finansowego.
Sam Program Uwolnienia Gazu miał być przeprowadzony w czerwcu-lipcu 2012 roku. Tymczasem, mimo połowy sierpnia, giełda gazu wymagana do uwolnienia rynku nie funkcjonuje. Coraz mniej prawdopodobne jest więc uwolnienie cen dla odbiorców przemysłowych od 1 stycznia 2013 roku.
Nie należy oczekiwać, że samo uruchomienie giełdy przełoży się na rynek gazu ziemnego w Polsce oraz ceny dostępnego surowca. PGNiG zobowiązało się do udostępnienia zaledwie 100 mln m sześc. gazu w ramach obrotu giełdowego, co stanowi około 1% surowca zużywanego przez odbiorców przemysłowych. Biorąc pod uwagę relatywnie niski poziom rezerwacji mocy przesyłowych na punktach w Lasowie i Cieszynie przez inne przedsiębiorstwa oraz fakt, że większość z firm posiadających możliwość importu gazu do Polski nie posiada jeszcze kontraktów na jego zakup, PGNiG przez długi czas pozostanie animatorem niezbędnym do funkcjonowania giełdy.
Giełdy gazu w Europie oraz główne kierunki zaopatrzenia, źródło: E.ON Energy Trading
Punktem odniesienia mogłyby być huby gazowe w Europie Zachodniej. Mimo większej konkurencji na tych rynkach niż ma to miejsce w Polsce, nadal borykają się one (z wyjątkiem NBP) z brakiem wystarczającej płynności. Zniechęca to preferujących kontrakty długoterminowe dostawców, do indeksowania cen sprzedawanego surowca w oparciu o ceny gazu na hubach. Brak płynności oraz duża wrażliwość kursów stanowią ryzyko manipulowania ceną. Mimo to, Gazprom już w lutym 2010 roku zgodził się na sprzedaż części swojego gazu w oparciu o ceny spotowe. Można przypuszczać, że z biegiem czasu trend odchodzenia od indeksowania cen gazu w oparciu o produkty ropopochodne będzie w Europie przybierał na sile.
Pozytywnie przełożyłoby się to również na polski rynek gazu. Zaopatrywanie się w surowiec po cenach zależnych od lokalnej, rynkowej gry popytu i podaży zwiększa stabilność zaopatrzenia, zmniejsza podatność na szoki podażowe w sektorze naftowym oraz nieoczekiwane wydarzenia na obszarach wydobycia (np. zamieszki w Afryce Północnej).
