Bezpieczeństwo energetyczne

Zapewnienie bezpieczeństwa energetycznego stało się w dzisiejszych czasach bardzo istotnym czynnikiem kształtującym politykę państw. Często, pomimo powierzchownego zrozumienia, nie wgłębiamy się w składniki je kształtujące oraz jego genezę. Takimi rozważaniami zajmiemy się w poniższym wpisie.

Chcąc wyjaśnić znaczenie terminu bezpieczeństwo energetyczne musimy w pierwszej kolejności odwołać się do definicji samego bezpieczeństwa. Otóż bezpieczeństwo oznacza stan braku zagrożenia i spokoju, a wywodzi się z łacińskiego bez pieczy (securitas). Powyższy spokój utożsamiany może być z pewnością dotyczącą braku zagrożeń lub możliwości obrony przed nimi.

Bezpieczeństwo podzielić można na dwie główne kategorie: militarne oraz niemilitarne. Chcąc jeszcze bardziej sprecyzować położenie bezpieczeństwa energetycznego, z bezpieczeństwa niemilitarnego wyłonić można bezpieczeństwo ekonomiczne. Wymiar ekonomiczny bezpieczeństwa wyraża się w możliwości zapewnienia warunków do stabilnego rozwoju przez zapewnienie potrzeb ekonomicznych przy jednoczesnym zagwarantowaniu możliwości przeciwstawienia się negatywnym czynnikom z zewnątrz.

Ściśle powiązany z bezpieczeństwem ekonomicznym jest termin samowystarczalność. Oznacza on możliwość zaspokojenia potrzeb gospodarki przez wewnętrzne czynniki produkcji w taki sposób, aby zapewnić stabilny rozwój przy jednoczesnej realizacji założeń ekonomicznych. Może się ona przejawiać w wielu aspektach: żywnościowym, technologicznym a w końcu surowcowym.

Poziom bezpieczeństwa energetycznego kształtowany jest przez wiele czynników, które zaliczyć możemy do jednej z dwóch kategorii (politycznej, ekonomicznej) i ich cechą charakterystyczną jest ciągła zmienność. Innymi słowy, bezpieczeństwo energetyczne (które można określać jako stan bądź proces) nie jest wyrażone raz na zawsze i zmienia się w czasie. Tym samym wysnuć można wniosek, że praca nad zapewnieniem oraz poprawą bezpieczeństwa energetycznego jest ciągła i w żadnym momencie nie może być uznana za zakończoną.

Do czynników wpływających na poziom bezpieczeństwa energetycznego można zaliczyć:

• Stopień dywersyfikacji źródeł zaopatrzenia (zróżnicowanie kierunków dostaw);
• Pochodzenie źródeł zaopatrzenia (krajowe bądź zagraniczne);
• Magazynowanie paliw na terenie kraju;
• Własność przedsiębiorstw sektora energetycznego oraz systemu zaopatrzenia (państwowa bądź komercyjna);
• Kondycja systemu zaopatrzenia (wielkość mocy przesyłowych, stan techniczny, niezawodność);
• Nadzór i regulacja systemu sprawowana przez państwo (zakres oraz sprawność nadzoru);
• Prognozowanie, planowanie oraz decyzje rozwojowe i inwestycyjne;
• Stabilność sytuacji wewnętrznej kraju (niepokoje polityczne i społeczne);
• Stabilność sytuacji międzynarodowej (konflikty, napięcia).

W kształtowaniu bezpieczeństwa energetycznego można wyróżnić następujące horyzonty czasowe:

• Krótkoterminowe (operacyjne);
• Sezonowe (taktyczne);
• Długoterminowe (strategiczne).

Bezpieczeństwo energetyczne zostało również zdefiniowane w polskim Prawie energetycznym z 1997 r. jako: stan gospodarki umożliwiający pokrycie bieżącego i perspektywicznego zapotrzebowania odbiorców na paliwa i energię w sposób technicznie i ekonomicznie uzasadniony, przy zachowaniu wymagań ochrony środowiska.

Nieco bardziej precyzyjną definicję znaleźć możemy w Polityce energetycznej Polski do 2030 r.: bezpieczeństwo dostaw paliw i energii jest to zapewnienie stabilnych dostaw paliw i energii na poziomie gwarantującym zaspokojenie potrzeb krajowych i po akceptowalnych przez gospodarkę i społeczeństwo cenach, przy założeniu optymalnego wykorzystania krajowych zasobów surowców energetycznych oraz poprzez dywersyfikację źródeł i kierunków dostaw ropy naftowej, paliw ciekłych i gazowych.

Nie powinna dziwić powyższa zamienność stosowanych terminów, gdyż według nazewnictwa zachodniego, termin bezpieczeństwo energetyczne występuje jako security of supply, czyli bezpieczeństwo dostaw.

Kolorem wyróżniłem aspekt, który w wielu opracowaniach jest opisywany lakonicznie bądź po prostu pomijany. Stoi on często w sprzeczności z dywersyfikacją źródeł i tras dostaw, które uważane są powszechnie za fundamenty bezpieczeństwa energetycznego, lecz pociągają za sobą znaczne inwestycje, które w bezpośredni sposób przekładają się na wyższe ceny surowców. Można więc wysnuć wniosek, że nie sposób jest wskazać optimum, a należy prowadzić politykę zmierzającą do wypośrodkowania korzyści pomiędzy stabilnością dostaw a akceptowalnymi cenami.

Źródła:

• Ustawa Prawo energetyczne z 10 kwietnia 1997 r.;
• Polityka energetyczna Polski do 2030 r.;
• W. Bojarski, Bezpieczeństwo energetyczne, Wokół Energetyki nr 6/2004;
• D. B. Bobrow, E. Haliżak, R. Zięba (red.), Bezpieczeństwo narodowe i międzynarodowe u schyłku XX wieku, Warszawa 1997;
• R. Olszewski, Bezpieczeństwo współczesnego świata, Toruń 2005;
• S. Dębski, B. Górka-Winter (red.), Kryteria bezpieczeństwa międzynarodowego państwa, Warszawa 2003;
• A. Barczyński, A. Matkowski, Bezpieczeństwo energetyczne przesyłowego i dystrybucyjnego systemu gazowniczego w świetle dyrektyw europejskich i prawa energetycznego, marzec 2010.